سولفات آهن(III)
(به انگلیسی: Iron(III) sulfate) با فرمول شیمیایی Fe۲(SO۴)۳ که به فارسی زاج زرد یا زاج شتردندان و در منابع کهن قلقطار یا زاج رومی خوانده میشود، ترکیب شیمیایی با شناسه پاب‌کم ۲۴۸۲۶ است. که جرم مولی آن 399.88 g/mol (anhydrous)489.96 g/mol (pentahydrate) 562.00 g/mol (enneahydrate) میباشد. شکل ظاهری این ترکیب، بلورهای سفید متمایل به خاکستری است. سولفات آهن 3 ظرفیتی کاربرد کمتری دارد چرا که از رطوبت بالایی برخوردار است.
سولفات آهن به دو صورت سولفات آهن آبدار (FeSO٤.٧H٢O) با ١٨ درصد آهن و سولفات آهن خشک(FeSO٤.H٢O) با ٢٠ درصد آهن کاملاً محلول در آب تولید و به صورت کریستاله و پودری عرضه می نمائیم. سولفات آهن برای برطرف کردن زردی و رنگ پریدگی برگها، افزایش میزان کلروفیل و فتوسنتز گیاه بسیار مفید می باشد. آهکی بودن خاکها،PH بالا، ماده آلی کم و بی کربنات زیاد در آب آبیاری از عواملی هستند که قابلیت استفاده این عنصر را برای گیاهان محدود کرده و خسارات جبران ناپذیری را بر میزان تولید و کیفیت محصولات وارد می نماید. علائم و عوارض ناشی از کمبود این عنصر در اکثر نقاط ایران و در اغلب محصولات به فراوانی به چشم می خورد. استفاده از سولفات آهن به همراه ماده آلی، گوگرد و باکتری تیوباسیلوس باعث بهبود شرایط تغذیه ای گیاهان شده و مصرف آن در دراز مدت می تواند کمبودآهن را برطرف سازد. آهن بصورت فرو Fe+٢ جذب گیاه میشود. با وجود اینکه مقدار این عنصر در خاکها زیاد است اما علائم کمبود آن به وفور گزارش شده است. در خاکهای قلیایی و اسیدی به علت فقدان آهن محلول، این کمبود بروز میکند، مضاف بر آن مقدار بیش از اندازه برخی از عناصر مانند فسفر، روی، مس، منگنز و نیکل در خاک میتواند به ایجاد این کمبود کمک کند.آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد همه گیاهان میباشد که باعث تشکیل کلروفیل و بالا بردن سبزینگی گیاه و افزایش رشد و گلدهی و باردهی محصول می شود و درصورت کمبود آن کلروفیل به مقدار کافی در سلولهای برگ ایجاد نمی‌شود و برگها رنگ پریده به نظر می‌‌آیند. البته بجز رگبرگها، کل سطح برگ زرد رنگ میشود وابتدا این علائم در برگهای جوان وقسمت بالای ساقه مشاهده میشود و به تدریج کل گیاه را در بر می‌گیرد. آهن : مهمترین عمل آهن حضور در سیستمهای آنزیمی گیاه است. وجود آهن برای سنتز کلروفیل ضروری است زیرا کمبود آن باعث زردی یا کلروز در برگها میشود. اهمیت آنزیمهای آهن دار به ویژه سیتوکرومها در عمل تنفس گیاه واضح است.
زمان و مقدار مصرف سولفات آهن
نباتات زراعی: هنگام تهیه بستر بذر همراه با سایر کودهای زمستانه به میزان ١٠٠ تا ٢٠٠ کیلو گرم در هکتار زیر خاک مصرف می شود.
محلول پاشی: درختان میوه به نسبت ٣ تا ٥ در هزار و در محصولات زراعی به نسبت ٣ تا ٤ در هزار محلول پاشی می شود. در زمین کشاورزی و باغات سولفات آهن از طریق جایگذاری عمقی (موضعی،چالکود و نواری) و محلول پاشی قابل مصرف است. در خاکهای سبک با آب آبیاری نیز می تواند مورد استفاده قرارگیرد.
درختان: در زمستان در قسمت میانی سایه انداز به همراه کود حیوانی و گوگرد به صورت چالکود یا کانال کود به میزان ٥٠٠ تا ١٠٠٠ گرم به ازاء هر درخت بارور مصرف می شود.
هنگام ظهور گل و اوایل دوره تشکیل میوه نباید سولفات آهن را محلول پاشی کرد .
کاربرد و مصارف سولفات آهن
مصرف سولفات آهن به صورت ١ تا ٢ سال در میان، از کمبود این عنصر جلوگیری می کند.
مصرف این سولفات مخلوط با کود حیوانی خصوصاً در محدوده فعالیت ریشه به صورت چالکود زمستانه باعث افزایش کارآیی کود سولفات آهن می شود.