کود های حیوانی که امروزه بستر خاک های بسیاری را در مزارع، باغ ها و باغچه ها در بر گرفته اند معایب و فوایدی دارد که به انها شاره خواهیم کرد. کود های دامی با تاریخچه ای بسیار کهن در کشاورزی دنیا و ایرانیان نقش بسته و البته امروزه علاوه بر شکل سنتی خود به شیوه های نوین هم در دسترس عموم قرار گرفته است.
کود حیوانی یا ارگانیک
به مجموعه ای از مواد بستری، مدفوع و البته ادرار گاو، گوسفند، مرغ با هر حیوان دیگری کود حیوانی میگویند که این کود با جکع اوری فضولات از محل زندگی این حیوانات بدست می آید. نوع حیوان و خوراک حیوان به در صد مواد داخل آن و کیفیت فزیکی کود تاثیر دارد، البته عوامل دیگری نیز موثرند مانند: کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علفهای هرز، اسپور بیماریها، لارو و تخم حشرات، و شن و خاک. کیفیت کود با تغذیه ی دام تغییر میکند بنابر این اگر سبد تغذیه ی یک دام از عناصر ضعیف باشد کود حاصله نیز ضعیف و کم کیفیت خواهد بود.
در کود های مرغی میتوان درصد بالاتری نسبت به کود های گوسفندی و گاوی از فسفر و پتاسیم را یافت در عوض کود های گاوی نیز سرشار از ازت هستند.
تغییرات بسیار اندک و جزِئی در میزان عنصر ها می تواند تغییرات مثبت و منفی در آنها ایجاد کند. به عبارت دیگر، یک عنصر می تواند میزان جذب عنصر دیگر را تحت تاثیر خود قرار داده و آن را کم یا زیاد نماید.به عنوان مثال افزایش در میزان عنصر آهن باعث افزایش جذب میزان عنصر روی خواهد شد که به این عمل اثر سینرژیک گفته می شود و یا بالا رفتن میزان کلسیم باعت کاهش میزان جذب پتاسیم و بر عکس خواهد شد که به این عمل اثر متقابل یا آنتاگونیسمی گفته می شود..بنابراین مشاهده میگردد که کم و یا زیاد شدن عناصر غذایی در کود دامی نه تنها خود ایجاد اشکال نموده بلکه می تواند بر روی جذب دیگر عناصر غذایی نیز اثر گذار باشد.
معایب استفاده از کود های حیوانی به طور کلی به عوامل زیر خلاصه میشود
الف) بذر علفهای هرز و بیماری های مختلف وارد زمین میشود.
ب) تجزیه ی سریع مواد ازته در کود های دامی تازه سبب آزاد سازی آمونیاک و تجمع آن در مجاورت ریشه میگردد.
ج) باعث بروز کمبود ازت در ابتدا میگردنند به این علت که موجودات ذره بینی برای تجزیه ی کود از ازت استفاده میکنند.
د) قسمت های زیادی از ازت داخل کود های تازه قابل حل در آب می باشند. یا چناچه کنترلی در نگه داری ان نشود ازت به صورت گاز هدر خواهند رفت
کود های حیوانی تازه نیز میتوانند با آزاد سازی گاز آمونیاک (که از تجزیه سریع مواد ترکیبات آلی ازت دار کود های ساده شکل میگیرد) و تجمع این گاز در اطراف ریشه باعث مسمویت گیاه بشوند. در هند از این کود ها برای سوخت مصارف خانگی به دلیل اشتغال بالا ی ان استفاده میکنند.
دیگر مشکلات استفاده از این کود ها درصد زیاد املاح نمکدار در کو است که از طریق ایجاد پتانسیل اسمزی و با مسموعیت مستقیم گیاه مساله ساز باشد.
مشاهدات آزموده شده در جدوول نشان میدهد که کودهای دامی با شوری برابر با 15.80 که این مزاد در کود های مرغی می تواند به 46 واحد نیز برسد ، در بیشتر مناطق کشور ما دو عامل شوری و کم آبی ( کم آبی به دو معنی است یکی فقدان و یا کم بودن آب یکی دیگر در صد شوری زیاد خاک) معضلی بزرگ برای کشاورزان است ، حالا اضاقه کردن موادی با این در صد شوری خود به این معضل می افزاید.
بر طبق تحقیقاتی که توسط دیو دیویس در فوریه سال 2010 انجام گردیده باکتری های بیماریزای بی شماری در کود های گاوی تشخیص داده شده که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- Cryptosporidiosis
- E.coli
- Giardia
- Listeriosis
- Salmonella
تمامی این بیماری ها به انسان سرایت کرده و باعث بیماری میشود، در این تحقیق ثابت شده که با پخش کردن کود های گاوی در داخل خاک این باکتری ها در خاک بخش شده و در ضمن این پاتوژن ها با شست و شو ی آبی از بین نمیروند.
همچنین بر اساس تحقیقات انجام شده 25 درصد تخم علفهای هرز ار کود های حیوانی می آیند که پس از پراکنده شدن در خاک میتوانند به سرعت زیادی در سطح خاک تکثیر یابند. همچنین در تحقیقات بیشتر در آمریکا در هر پوند کود گاوی 40 عدد بذر علفهای هرز پیدا شده استبر این اساس در هر تن کود حیوانی مقدار 88300 بذر علف هرز وجود دارد که البته به این مقدار باید باکتری ها و ویروس ها و قارچها را نیز اضافه کرد. که مبارزات فیزیکی و شیمیایی برای از بین بردن این علف ها و بیماری ها البته بسیار گران قیمت و وقت کش و البته سخت است.
دپو کردن راهی است برای از بین بردن علف های هرز که البته به دو عامل بستگی دارد : اول مدت زمان دپو کردن کود و دیگری دمای رزون دپو که بعضی از علف های هرز در دمای بالای 55 درجه سانتیگراد و به مدت 30 روز نیاز دارند تا از بین بروند. به همین علت است که مراحل پوساندن کودهای حیوانی بسیار زمان بر است. البته این نگرانی برای کشاورزان وجود دارد که تخم علف های هرز جدید یافت شود که ناشی از تغییر محل تغذیه ی دام ها میباشد.
در آخر متذکر میشویم که استفاده از کود های حیوانی فوایدی دارد که البته ضررات آن بسیار بیشتر است، امروزه با دگرگونی علم شیمی و پیدایش عناصر جایگزینی در کود دهی و البته پیشرفت صنعت کشاورزی استفاده از کودهای حیوانی در دیگر کشور های جهان به حداقل رسیده. نکته ی دیگر در کود دهی گیاهان این است که کشاورزی ارگانیک به معنی عقب برگشتن پسرفت در علم کشاورزی نیست بلکه به این معنی است که کشاورزی ارگانیک باید مطابق با علم روز و استفاده از بهترین و با کیفیت ترین کود ها باشد و البته هزینه ی بیشتری نیز برای این سبک از کشاورزی نیز پیشبینی میشود.
مطالب مرتبط:
- روش پوساندن کود حیوانی تازه مرغی و پرندگان:
- روش پوساندن کود حیوانی گاوی و یا گوسفندی تازه
- چرا باید کودهای حیوانی(گاوی،گوسفندی، مرغی) را بپوسانیم؟
- مصارف کود مرغی در مزارع و باغات