کاربرد سولفات روی در کشاورزی و باغداری

سولفات روی

(به انگلیسی: Zinc sulfate) (ZnSO4) یک نوع ترکیب معدنی است.

 

سولفات روی (زینک سولفات) جامدی بلورین و بی رنگ است. این نمک به صورت بلورهای یک، شش و هفت آبه و یا نمک بدون آب وجود دارد. در میان اشکال مختلف سولفات روی هفت آبه (ZnSO4 .7H2O) دارای اهمیت خاصی می باشد.

خاکهایی که دارای کمبود روی هستند، اگر عرضه روی کافی نباشد گیاه با وجود هر گونه حساسیتی که به کمبود روی داشته باشد، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. ذرت، گندم، برنج، سویا، نخود، سورگوم، مرکبات و انگور (بسیار حساس) همه نحت تاًثیر کمبود روی هستند. درختان مرکبات در جنوب و شمال ایران نسبت به سایر درختان میوه مثل سیب ، گلابی و هلو نسبت به کمبود روی حساستر هستند. برخی محصولاتی که نسبت به کمبود روی مقاوم هستند عبارتند از هویچ، سبزیجات و جو . همچنین در خاکهایی که دارای کمبود روی هستند، اگر عرضه روی کافی نباشد گیاه با وجود هر گونه حساسیتی که به کمبود روی داشته باشد، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.، روی عنصری است که در مقادیر کم و حیاتی برای گیاه لازم است تا اجازه فعالیتهای فیزیولوژیک را به گیاه داده و این فعالیت ها نقش مهمی در فرایندهای فتوسنتز و تشکیل قند، سنتز پروتیین، حاصلخیزی و رشد و مقاومت در برابر بیماری دارند. هنگامیکه کمبود روی رخ می­دهد این فعالیتهای فیزیولوژیک تضعیف شده و سلامت و حاصلخیزی گیاه بسیار تحت تاًثیر قرار می­گیرد که باعث افت محصول و پایین آمدن کیفیت آن می­شود. در میان ریزمغذی های اصلی ، سولفات روی فواید بسیاری دارد، تشخیص کمبود آن در محصولات بسیار آسان است، معمولاً تجزیه خاک و برگ نتایج خوبی در مورد احتمال وقوع کمبود می­دهد و هنگامیکه کمبود رخ داده و یا گیاه در معرض کمبود روی قرار دارد روشهای متعددی برای بهبود سریع و مؤثر کمبود وجود دارد. حلالیت سولفات روی بسیار وابسته به PH خاک است. سولفات منیزیم قابلیت دسترسی روی و جذب توسط ریشه را افزایش می­دهد.

 

کمبود روی در کشاورزی

 

بیش ار نیمی از زمینهای زراعی درکشورمان دارای کمبود روی میباشد و باعث کاهش ٥٠ درصدی محصولات ­گردیده است. مانند غلات و درختان میوه (مرکبات، سیب، گلابی و هلو ) به شدت تحت تاًثیر کمبود روی هستند دلایل اصلی کمبود روی در خاکهای کشورمان عبارتست از :

 

1. آهکی بودن خاکهای زراعی، PH بالا
2. مصرف فراوان و بیش از نیاز کودهای فسفاته
3. وجود غلظتهای بالای بی کربنات در آب آبیاری
4. عدم استفاده صحیح از کودهای حاوی روی یا سولفات روی

 

عملکرد روی در گیاه

 

روی از طریق آوندهای چوبی از ریشه به شاخ و برگها منتقل می­شود.. جابجایی روی از برگهای پیرتر به برگهای جوانتر در زمان نمو دانه نیز اتفاق می­افتد. در گیاهانی که دچار کمبود نیتروژن هستند. لذا نشانه های کمبود روی در هنگام کمبود نیتروژن بیشتر می باشد.

 

نقش روی در خاک

 

حلالیت روی بسیار وابسته به PH خاک است. حضور کربنات کلسیم قابلیت دسترسی روی را به دلیل ایجاد PH بالا کاهش داده و نیز با تشکیل کربنات روی ، قابلیت دسترسی روی کاهش می­یابد. مقادیر بالای فسفر در خاک نیز می­تواند باعث کمبود روی شود. وجود مقادیر بیش از حد مس نیز قابلیت دسترسی روی را کاهش می­دهد چون جذب هر دو کاتیون از طریق یک مکانیزم یکسان صورت می­گیرد. بیشترین قسمت روی در ساختمان شبکه­ای خاک وجود دارد و بنابراین غیر قابل دسترس برای گیاه است. روی قابل دسترس در محلول خاک به صورت یونی یا کمپلکس بوده و می تواند بر روی ساینهای تبادلی کانیهای رسی و مواد آلی نیز جذب شود. همچنین روی می­توند به صورت کاتیون دوظرفیتی ، هیدروکسید روی و یا کلرید روی یافت شود.

 

پیشگیری و درمان

 

در بسیاری از آنزیمهای موجود در متابولیسم گیاه نقش دارد. مقدار RNA و ریبوزم موجود در سلولها به هنگام کمبود روی بشدت کاهش میابد. روی بطور غیر مستقیم روابط آب در گیاهان را تنظیم میکند. وجود این عنصر برای سنتز اسید آمینه تریپوفان که در تولید اکسین دخالت دارد ضروری است، فقدان اکسین IAA که در اثر کمبود روی رخ میدهد ، باعث عدم رشد دیواره سلولی و کاهش جذب آب در گیاه میشود. روی به شکل کاتیون دو ظرفیتی Zn+٢ جذب گیاه میشود . کمبود روی در باغات جوانی که اراضی آن بکر یا تسطیح شده باشد ظاهر می­شود، لذا توصیه شده است که قبل از اقدام به کاشت درخت وضعیت روی در این خاکها بررسی و نسبت به اصلاح اقدام شود. به دلیل اینکه گیاهان خانواده بقولات مانند شبدر و یونجه قدرت زیادی برای جذب روی دارند و ریشه آنها ، روی را از اعماق خاک به سطح می­آورد .کاشت این گیاهان به عنوان کود سبز برای اصلاح اراضیی که مشکوک به کمبود روی هستند ، توصیه شده است .

روی باید به بصورت محلول در خاک وجود داشته باشد. دو ترکیب سولفات روی و کلات های روی برای اصلاح کمبود روی با توجه به اینکه محول در آب هستند، بسیار مناسب هستند. مقدار مصرف سولفات روی ٢٠٠ تا ٤٠٠ گرم برای هر درخت ، ٢٠تا ٤٠ کیلوگرم در هکتار برای کشت خطی و ٥/١ برابر آن برای کشت دست پاش می­باشد. کلات روی نیز بسیار مؤثر است ولی تهیه سولفات روی ارزانتر و اقتصادی تر است.

 

علائم کمبود روی در گیاهان مختلف

 

خسارت مهم کمبود روی ریختن میوه­های درختان دانه­ دار و هسته ­دار در طول تکامل آنهاست و شدیدترین حالت را می­توان در موقعی که سیب به اندازه گردو می­شود مشاهده نمود. در این شرایط گاهاً تا ٨٠ درصد میوه درختان ریزش خواد داشت. در مرکبات کمبود روی با پوست کلفت شدن و ضخیم شدن سفیده و غیر قابل فروش شدن میوه نمایان می­گردد. رنگ سبز یا زرد در برگهای جوان.یا لکه های سوخته در محلهای میان رگبرگها در برگهای نسبتاً مسن.برگهای جوان در انتهای شاخه که بصورت رزت در می آیند کوچک ماندن.باعث خشگیدگی بعضی از بافتها ،تا خیر در رسیدگی و بلوغ و رشد نامناسب میوه ها میشود.

 

کاربرد و نوع سولفات روی مصرفی در کشاورزی

 

سولفات روی  بصورت پودری

سولفات روی  بصورت کریستال